Macica w pigułce – weź ją badaj!

Jak wygląda macica?

Dla jednych macica swoim wyglądem przypomina odwróconą i spłaszczoną gruszkę, inni widzą w niej bardziej wizerunek czaszki byka. Gdyby jednak spojrzeć na nią z boku, można zauważyć, że przednia ściana (powierzchnia pęcherzowa) jest spłaszczona, tylna zaś, stanowiąca powierzchnię jelitową – uwypuklona.

Ścianę macicy budują trzy błony:

• błona surowicza (omacicze) – błona będąca elementem otrzewnej,
• błona mięśniowa (inaczej mięsień maciczny) – najgrubsza ze ścian zbudowana z mięśni gładkich,
• błona śluzowa (inaczej endometrium) – leżąca bezpośrednio na błonie mięśniowej; warstwę błony śluzowej pokrywa cylindryczny nabłonek; to właśnie w tej części jamy macicy zagnieżdża się komórka jajowa po zapłodnieniu.

Macica – budowa anatomiczna

Szyjka macicy

Szyjka łączy macicę z pochwą. Zbudowana jest z tkanki łącznej, a także włókien mięśniowych (przebiegających w różnych kierunkach), umożliwiających jej rozwieranie się podczas porodu. Dodatkowo posiada własną błonę śluzową – endocervix.

Śluzówka kanału szyjki macicy wytwarza tak zwany śluz szyjkowy, którego lepkość i gęstość zmieniają się w zależności od fazy cyklu miesięcznego. Szyjka macicy odgrywa istotną rolę w procesie zapłodnienia – to właśnie przez nią plemniki przedostają się z pochwy do jajowodów i jajników.

Cieśń macicy

Krótka, kilkumilimetrowa część, stanowiąca przejście trzonu macicy w kanał szyjki macicy. W ciąży (około 12. tygodnia) cieśń macicy ulega poszerzeniu.

Trzon macicy

To jej najgrubszy i najszerszy element. Trzon macicy zbudowany jest głównie z mięśni gładkich, a jego wewnętrzne ściany tworzą jamę macicy, którą wyścieła endometrium (błona śluzowa macicy). Jama macicy to miejsce, gdzie dochodzi do zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej.

Dno macicy

To najdalej położona część trzonu macicy, a w zasadzie jego czubek – dno macicy stanowi bowiem jej górny element.

Położenie macicy

Macica znajduje się pośrodku miednicy mniejszej, między pęcherzem moczowym a odbytnicą. Od dołu macica łączy się z pochwą, natomiast w jej górnej części znajdują się ujścia jajowodów, które łączą ją przez strzępki z jajnikami.

Macica – funkcje

Macica jest kluczowym elementem żeńskiego układu rozrodczego.

• Umożliwia rozwój płodu i chroni go od momentu zapłodnienia aż do porodu;
• z endometrium oraz kosmówki powstaje łożysko, które dostarcza w czasie ciąży niezbędnych do rozwoju płodu substancji odżywczych, a także odbiera produkty przemiany materii;
• mięśnie macicy wywołują skurcze w trakcie porodu i ułatwiają tym samym wyparcie dziecka na zewnątrz.

Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, dodatkowe warstwy endometrium złuszczają się, co warunkuje menstruacyjne krwawienie z pochwy.

Macica podczas ciąży – jak wygląda? Gdzie się znajduje?

Macica to niezwykle elastyczny narząd, który w okresie ciąży dostosowuje się do wielkości dziecka.

W ciąży macica się zmienia i znacznie powiększa. Jej objętość z zaledwie kilku mililitrów może wzrosnąć nawet do 5 litrów!

Podczas rozwoju płodu macica się powiększa, a jej dno zmienia swoje położenie i stopniowo unosi się w kierunku mostka – pod koniec ciąży znajduje się w okolicy pępka, a kilka dni po porodzie – znowu nad spojeniem łonowym.

W okresie ciąży szyjka macicy zalepia się gęstym śluzem (czopuje się), co chroni płód przed czynnikami zewnętrznymi i ma zapobiegać przedwczesnemu porodowi. Z biegiem czasu szyjka macicy sukcesywnie mięknie, a tuż przed porodem – skraca się i rozwiera.

Tyłozgięcie macicy – czy jest groźne?

Spokojnie – macica z zasady jest lekko wygięta. Jeśli pochyla się do przodu, w kierunku pęcherza moczowego, mówimy o jej przodozgięciu. Odpowiednio, jeżeli jej trzon zwraca się w kierunku kręgosłupa, taki stan nazywamy tyłozgięciem macicy.

Szacuje się, że ma je jedna na pięć osób z tym narządem. Tyłozgięcie macicy może mieć charakter wrodzony lub nabyty – jako objaw endometriozy, zapalenia przydatków czy mięśniaków macicy. Ważne, aby nie traktować tyłozgięcia macicy jako choroby lub patologii samej w sobie. W razie jego zdiagnozowania nie podejmuje się żadnego leczenia.

Tyłozgięcie nie powoduje problemów z zapłodnieniem ani z donoszeniem ciąży. Macica, powiększając się, sama znajduje sobie dogodne miejsce oraz kąt ułożenia – dokłada wszelkich starań, aby rozwój płodu przebiegał jak najlepiej i najefektywniej ;)

Wady wrodzone macicy

W kontrze do przodo- i tyłozgięcia macicy stoją wady wrodzone, które mogą powodować problemy z zajściem w ciążę. Klasyfikacji dokonały European Society of Human Reproduction and Embryology oraz European Society of Gynaecological Endoscopy. Wyróżnły 7 grup takich wad*, a najczęściej diagnozowaną i leczoną jest tak zwana grupa V, czyli macica z przegrodą. Ta wada rozwojowa polega na niezaniknięciu przerwy między łączącymi się podczas życia płodowego przewodami przyśródnerczowymi. W większości przypadków stosowanym (i wystarczającym) leczeniem jest histeroskopia, czasami jednak, w razie dodatkowych, innych nieprawidłowości, zabieg rozszerza się o laparoskopię.

* Materiał dla chętnych! :) W źródłach podrzucam Wam artykuł, gdzie znajdziecie informacje na temat tego, jak wygląda i czym charakteryzuje się każda grupa.

Najczęstsze choroby macicy

Dolegliwości ginekologiczne to dla wielu osób wciąż dość wstydliwy temat. Mieszanka skrępowania i lęku często odstręcza od badań, które niekiedy rzutem na taśmę warunkują diagnozę i odpowiednią terapię.

Do najczęściej diagnozowanych schorzeń dotyczących macicy należą:

Mięśniaki macicy

To łagodne guzy, powstające wskutek namnażania się komórek mięśnia macicy, zazwyczaj w obrębie trzonu. Mięśniaki w większości przypadków nie dają żadnych objawów – ewentualne symptomy zależą od konkretnego umiejscowienia zmian.

Wyróżniamy mięśniaki:

• podsurowicówkowe – zlokalizowane pomiędzy błoną surowiczą a mięśniową, najczęściej są zmianami wystającymi „na zewnątrz” macicy;
• śródścienne – znajdujące się wewnątrz błony mięśniowej;
• podśluzówkowe – powstające między błoną mięśniową a śluzową, często odpowiedzialne za obfite miesiączki lub krwawienia międzymiesiączkowe.

Niekiedy mięśniakom towarzyszą objawy takie jak:

• obfite miesiączki,
• bóle podbrzusza,
• krwawienia międzymiesiączkowe,
• częste parcie na pęcherz lub odbytnicę (głównie w przypadku dużych zmian).

Po zdiagnozowaniu mięśniaków najczęściej zaleca się ich obserwację w celu monitorowania ewentualnego wzrostu. Operacyjne usunięcie konieczne jest w przypadku mięśniaków objawowych. Mniej inwazyjną metodę (dla osób obawiających się operacji i znieczulenia ogólnego) stanowi embolizacja. Polega ona na zamknięciu poprzez tętnicę udową naczyń doprowadzających krew do mięśniaka. Niezwykle istotna jest już sama kwalifikacja do zabiegu, ponieważ należy przed nim wykluczyć inne patologie układu rozrodczego, które mogą być przeciwwskazaniem do wykonania embolizacji.

Polipy szyjki macicy

W zdecydowanej większości mają one charakter łagodny (w bardzo niewielkim odsetku zdiagnozowanych zmian wykrywane są komórki nowotworowe). Polipy zazwyczaj nie dają żadnych objawów, jednak w niektórych przypadkach mogą powodować krwawienia międzymiesiączkowe, plamienia po stosunku lub brunatno-żółtą wydzielinę z pochwy.

Leczenie polipów ma charakter farmakologiczny lub zabiegowy.

Polip endometrialny

Powstaje z przerośniętego fragmentu błony śluzowej macicy i ma formę guzka (lub guzków) o maczugowatym kształcie.

Częstotliwość pojawiania się tego typu zmian rośnie wraz z wiekiem. Wykrycie polipa w okresie pomenopauzalnym wiąże się z większym ryzykiem nowotworowego charakteru zmiany.

Większość polipów nie daje żadnych objawów, jednak jeśli już występują, to są to zazwyczaj krwawienia międzymiesiączkowe lub wzmożony, obfity okres.

Endometrioza

Endometrioza to choroba o podłożu immunologicznym, która polega na obecności komórek endometrium poza wnętrzem macicy.

W przypadku endometriozy niezwykle ważna jest sprawna i szybka diagnostyka, którą jednak nierzadko utrudnia wieloobjawowość – symptomy endometriozy bardzo często mylone są z innymi chorobami, na przykład zapaleniem jelit lub narządów miednicy mniejszej.

Endometrioza może utrudniać zajście w ciążę, a u osób w bardzo zaawansowanym stadium choroby konieczne bywa sięgnięcie po techniki wspomaganego rozrodu.

Leczenie endometriozy to złożony proces – stosowana jest farmakoterapia hormonalna, zmiany mogą być również usuwane laparoskopowo. Niezwykle ważną formę leczenia uzupełniającego w przebiegu endometriozy stanowi dieta. Jej odpowiedni dobór może przynieść ulgę w stanach zapalnych oraz zmniejszyć poziom estrogenów, odpowiedzialnych za ich powstawanie.

Rak szyjki macicy

Ten nowotwór należy do czołówki najczęściej diagnozowanych chorób tego typu u kobiet. Główną przyczyną zachorowań na raka szyjki macicy jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV, a szczególnie jego wysoko rakotwórczymi odmianami HPV16 i HPV18). W początkowym stadium choroba nie daje zazwyczaj żadnych objawów – pojawiają się one dopiero przy znacznych stopniach jej zaawansowania. Bezobjawowość choroby to taka cicha „pułapka”, którą ominąć możemy dzięki badaniom profilaktycznym.

Do symptomów toczącej się choroby zaliczają się: krwawienie (międzymiesiączkowe, po stosunku, badaniu ginekologicznym i menopauzie), krwiste upławy, bóle w dole brzucha i okolicy lędźwiowej, a także trudności z oddawaniem moczu.

Leczenie uzależnione jest od stopnia zaawansowania nowotworu, wieku danej osoby oraz ogólnego stanu zdrowia. Praktycznie zawsze usuwa się wówczas macicę (niekiedy łącznie z przydatkami) – taki zabieg nazywamy histerektomią. W przypadku zbyt dużego zaawansowania choroby nie wykonuje się histerektomii, stosuje zaś wyłącznie leczenie paliatywne (radioterapię). Po operacji usunięcia macicy często włącza się terapię uzupełniającą.

Rak endometrium

Wywołany przez nieprawidłowy i ciągły rozwój komórek nowotworowych pochodzących ze śluzówki macicy. Rak endometrium stosunkowo szybko daje znać o swojej obecności – towarzyszą mu nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych (jeśli dotyczy osób w okresie przedmenopauzalnym) i upławy. Z biegiem rozwoju choroby (w późniejszych stadiach) dodatkowo mogą pojawić się bóle podbrzusza i kręgosłupa.

Postępowanie przy nowotworze endometrium przebiega tak samo, jak w przypadku wcześniej wspomnianego nowotworu szyjki.

Profilaktyka chorób macicy

W profilaktyce chorób macicy największe znaczenie ma zapobieganie chorobom nowotworowym. Wiemy już, że często nie dają one żadnych objawów, co nie ułatwia diagnostyki. Jednakże odpowiednio szybkie rozpoznanie i dalsze postępowanie niemal w 100% warunkują pełne wyzdrowienie. To co, badamy się? ;)

Trzy niezwykle ważne zagadnienia dotyczące chorób narządów rodnych

• Profilaktyka pierwotna – szczepienie przeciwko wirusom HPV może uchronić przed rozwojem nowotworu szyjki macicy.
• Badania cytologiczne – czyli pobieranie złuszczonych komórek z powierzchni kanału szyjki macicy, a następnie poddawanie ich ocenie pod mikroskopem.
• Badania ultrasonograficzne (dopochwowe) – dzięki USG można szybko wykryć zmiany przednowotworowe lub wczesne nowotwory endometrium (nawet takie, które nie dają jeszcze żadnych objawów).

Moja przyjaciółka macica

Dbanie o siebie to nie tylko zdrowa dieta, odpowiednia dawka aktywności fizycznej i szeroko rozumiane self-care. Wiem, wiem – powtarzam się ;) Ale mając już w zanadrzu informacje na temat tego, jak funkcjonuje i do czego potrzebna jest macica, warto otoczyć ją należytą ochroną i opieką. W internecie można znaleźć całą masę samozwańczych lekarzy, którzy po wpisaniu przez Was objawów wystawią Wam najróżniejsze diagnozy – takim „specjalistom” grzecznie dziękujemy ;) Za to jak zawsze zachęcamy Was do zgłębiania wiedzy (w czym z przyjemnością Wam towarzyszymy) i wykonywania profesjonalnych badań ginekologicznych.