Gruczoły sutkowe to największe gruczoły skórne człowieka. Zbudowane są nie tylko z tkanki tłuszczowej, ale też tkanki gruczołowej i łącznej. Tkanka gruczołowa układa się w tzw. płaty, które dzielą się na mniejsze płaciki. To właśnie te twardsze, duże struktury, które wyczuwasz pod palcami w zdrowych piersiach. Hormonami, które działają na nasze piersi są głównie estrogeny, progestageny oraz prolaktyna i w pewnym zakresie to od nich zależy, czy piersi nas bolą czy nie.
W polskiej medycynie jest to narząd trochę „niedopieszczony”. Badanie palpacyjne powinien przeprowadzać ginekolog (przynajmniej na pierwszej wizycie - później regularnie możesz robić to sama), ale ginekolog nawet jak coś wyczuje nie będzie tych piersi leczył. W większości przypadków (bo są pojedyncze oddziały ginekologiczne zajmujące się też chorobami sutka) zmianami w piersiach zajmuje się chirurg onkologiczny. A do kogo na USG? A tu już różnie: niektórzy ginekolodzy się tym zajmują, chirurdzy, radiolodzy, onkolodzy. Ważne, żebyście znalazły w swojej okolicy osobę, która robi to po prostu dobrze. A skąd mamy wiedzieć, czy powinnyśmy wykonać mammografię czy USG? Ogólna zasada jest taka, że, jeśli nie karmiłaś piersią wskazane jest USG, po karmieniu - mammografia. Ma to związek z przebudową gruczołu sutkowego. Musimy pamiętać, że jest to ogólna zasada, czasami wskazane jest wykonanie obydwu badań, a czasami np. z powodu mnogości zmian wskazane jest wykonanie rezonansu magnetycznego. Ze względu skomplikowanie tej diagnostyki, dobrze jest się wcześniej skonsultować ze swoim lekarzem ginekologiem - da Wam na pewno dobre wskazówki.
Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi profilaktyki raka piersi w Polsce każda kobieta pomiędzy 50 a 69 rokiem życia powinna co dwa lata zgłaszać się na badanie mammograficzne. Dla młodych kobiet nie ma takich zaleceń od NFZ (są to programy populacyjne, więc wykonywane tylko w grupach zwiększonego populacyjnego ryzyka), więc hipotetycznie badanie wskazane jest tylko, gdy jesteś rodzinnie obciążona występowaniem raka piersi. Jest wiele wytycznych zależnych od wielu czynników, dlatego kiedy i jak powinnaś badać piersi najlepiej ustalić z Twoim lekarzem ginekologiem. Od siebie mogę dodać tyle, że moim zdaniem każda kobieta powinna choć raz wykonać sobie USG piersi, żeby mieć pewność, że dokonuje samobadania na zdrowych piersiach, ponieważ według różnych źródeł zmiany w piersiach wykrywamy sobie palpacyjnie dopiero przy wielkości od 1-2 cm. Wprowadzając antykoncepcję (która w wielu przypadkach nieznacznie zwiększa ryzyko występowania nawet zmian łagodnych) zalecam pacjentkom to badanie, żebyśmy wiedziały, jak wygląda stan rzeczy na początku antykoncepcyjnej przygody. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o antykoncepcji, przeczytaj nasz artykuł „Wszystkie metody antykoncepcji – co wybrać?”.
A jak wygląda samobadanie piersi? Poniżej zamieszczam link z krótką instrukcją. Ważne jest to, żebyś wykonywała je regularnie, najlepiej co miesiąc w tym samym dniu cyklu miesiączkowego (idealnie zaraz po miesiączce), bo nikt tak jak Ty nie pozna Twoich piersi. Większość zmian w piersiach jest wyczuwane właśnie podczas tego badania, a my często tak bagatelizujemy jego istotność.
To tylko krótki wstęp odnośnie profilaktyki przeciwnowotworowej, ale w tym wpisie chciałam zająć się problemem, który dotyka większej liczby kobiet, mianowicie bólem piersi (mastalgia) i bólem piersi połączony z ich obrzmieniem (mastodynia). Ból piersi dotyczy według różnych badań od 50-80% kobiet przed menopauzą, więc możemy uważać to za dość znaczący problem. Niestety bardzo często jest także bagatelizowany. Co możesz zrobić dla siebie? Na początku, jeśli odczuwasz dolegliwości bólowe piersi, zastanów się, czy to nie wina niewygodnej bielizny. Kobiety noszące zbyt małe biustonosze skarżą się 3x częściej na występowanie bólu piersi. Dlatego kolejny punkt do dbania o samą siebie: noś wygodną, dopasowaną bieliznę. Zbyt ciasny biustonosz powoduje ucisk, natomiast zbyt duży nie przytrzymuje piersi, na które w niekorzystny sposób działa grawitacja.
Więcej o (nie)noszeniu biustonosza przeczytasz w tekście „Czy chodzenie bez stanika jest zdrowe?".
Mastalgię dzielimy na 3 grupy: cykliczną, niecykliczną i bóle klatki piersiowej. W mastalgii cyklicznej dolegliwości bólowe związane są z naszym cyklem miesiączkowym, nasilają się głównie w jego drugiej fazie, czyli lutealnej i trwają zazwyczaj około 5 dni. Są to bóle obejmujące obie piersi, charakteryzowane jako łagodne. Co jest ich przyczyną? Wahania hormonalne w naszym organizmie, które poza PMSem powodują także ból piersi. Mastalgia niecykliczna ma nieznaną etiologię. Występuje najczęściej w okresie okołomenopauzalnym, czyli u starszych kobiet niż cykliczna. Ostry ból dotyczy bardzo często jednej piersi i jest to ból zlokalizowany (pacjentka pokazuje dokładnie miejsce, w którym ją boli). Nie możemy zapominać, że przyczyną dolegliwości bólowych w klatce piersiowej mogą być także choroby układu mięśniowo-stawowego (stawów mostkowo-żebrowych, mostkowo-obojczykowych) sercowo-naczyniowego czy nerwowego (np. półpasiec), dlatego ważna jest diagnostyka różnicowa tych dolegliwości. Mówiąc o piersiach nie możemy zapomnieć o mastodynii, o której mówimy, gdy bólom piersi towarzyszy także ich obrzęk.
Skąd te dolegliwości bólowe się biorą? Etiologia nie jest poznana w 100%. Wiemy, że hormony mają bardzo duży wpływ na występowanie dolegliwości bólowych i to nie tylko jeśli chodzi o zmiany hormonalne w cyklu miesiączkowym, ale także np. przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej. Stres, wysiłek fizyczny, nadużywanie alkoholu czy występowanie depresji ma także wpływ na nasze dolegliwości. Otyłość również predysponuje do częstszego występowania mastalgii. A sama mastalgia współistnieje często z zespołem jelita drażliwego czy zespołem bólowym miednicy mniejszej. Co ciekawe według jednego z badań wykazano, że dolegliwości bólowe ustępują u 70% kobiet, które w wyniku przeprowadzonych badań upewniają się, że są zdrowe, dlatego bardzo ważny jest aspekt psychologiczny tej choroby. I nie chodzi tu o powiedzenie pacjentce „wymyśla pani”, tylko zrozumienie psychologicznego podłoża choroby.
No dobrze, a jak to leczymy? Zacząć musimy od wykluczenia procesu nowotworowego. Bardzo często mastalgii towarzyszy tkliwość brodawek sutkowych czy zgrubienia wokół otoczki sutkowej, które mogą być także wyrazem toczącego się procesu nowotworowego - dlatego badanie USG jest wskazane na początku naszej drogi.
Lekami pierwszego rzutu są niesteroidowe leki przeciwzapalne np. diklofenak w stosowaniu zarówno doustnym jak i miejscowym np. w postaci maści. Dodatkowo możemy stosować nasiona lnu (zawierają fitoestrogeny) lub wyciąg z V. agnus (stosowany w mastodynii i PMSie). Lekami drugiego rzutu są selektywne modulatory receptora estrogenowego, bromokryptyna lub danazol jednak z powodu znacznych działań niepożądanych, terapie tego typu muszą być wdrażane w porozumieniu z lekarzem i zarezerwowane jest tylko dla pacjentek z silnymi dolegliwościami, które nie ustępują po stosowaniu innych metod leczenia.
Podsumowując. Bolą Cię piersi: co dalej? Odpowiedz sobie na kilka pytań.
- Na początek przeanalizuj swoją bieliznę: czy na pewno jest odpowiednio dobrana? Czy nic Cię nie uciska lub czy nie jest zbyt luźno?
- Czy nie ma innej przyczyny tych dolegliwości?
- Czy dolegliwości związane są z cyklem miesiączkowym czy nie?
- Czy poza bólem, występują jakieś zgrubienia lub patologiczny wyciek z brodawki albo inne niepokojące objawy?
- Po wykluczeniu patologii (USG, mammografia), następnym krokiem może być miejscowe stosowanie diklofenaku oraz preparatów zawierających w sobie wyciąg z niepokalanka.
- Jeśli pomimo zastosowania tych kroków, dolegliwości bólowe nie ustępują, musimy wrócić do lekarza w celu wdrożenia dalszego leczenia.
Jak w każdym wpisie, tak i tutaj proszę Was, żebyście dbały o siebie i swoje ciało, obserwowały swój organizm i zaufały swoim lekarzom prowadzącym. Niezbędna jest szczera rozmowa o Waszych objawach i obawach. Najczęściej łatwo pozbyć się dolegliwości bólowych i nie oznaczają one niczego złego. Co nie zmienia faktu, że musimy na siebie uważać i zdawać sobie sprawę, jak duże znaczenie ma nasz styl życia.
- Samobadanie piersi [LINK]
- Grzechocińska, B. (2018). Bóle piersi związane i niezwiązane z cyklem miesiączkowym”. Ginekologia po dyplomie, 6. [LINK]
- Phelan, S.T. (2018). Rozpoznanie i leczenie łagodnych chorób piersi. Ginekologia po dyplomie, 3.
- Colak, T., Ipek, T., Kanik, A., Ogetman, Z., & Aydin, S. (2003). Efficacy of topical nonsteroidal antiinflammatory drugs in mastalgia treatment. Journal of the American College of Surgeons, 196(4), 525–530.
- Karowicz-Bilińska, A., Kędzia, W., Kotarski, J., Nowak-Markwitz, E., Oszukowski, P., Poręba, R., Spaczyński, M., Radowicki, S. (2013). Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie zastosowania leku Mastodynon® w ginekologii. Ginekologia Polska, 2(84), s. 157-159.
Data dodania: 14/08/2022
Data aktualizacji: 14/08/2022