Z czego zbudowana jest skóra?
Skóra składa się z 3 warstw. Zaczynając od tej najbardziej zewnętrznej, wyróżniamy:
Naskórek (łac. epidermis)
Naskórek składa się z:
- Keratynocytów – to komórki, które wytwarzają keratynę (białko budulcowe). Powstają one w warstwie podstawnej naskórka. Z czasem tracą zdolności do podziałów, ulegają spłaszczeniu i złuszczaniu.
- Komórek Merkla – czyli komórek odbierających bodźce czuciowe.
- Melanocytów – komórek pigmentowych, które – jak sama ich nazwa wskazuje – wytwarzają melaninę (barwnik determinujący kolor naszej skóry, włosów i tęczówki oka).
- Komórek Langerhansa – pełnią one ważną funkcję we wsparciu układu odpornościowego, ponieważ przetwarzają informacje o antygenach mikroorganizmów i w razie potrzeby pobudzają odpowiedź immunologiczną.
Dodatkowo wspomniane wcześniej keratynocyty układają się w kilka warstw, wśród których wyróżniamy (również idąc „od góry”):
- Rogową (łac.stratum corneum) – to najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka, zbudowana z dużych, płaskich, bezjądrzastych komórek wypełnionych keratyną. Część komórek jest ułożona dachówkowato i tworzy zbitą część warstwy rogowej, natomiast pozostałe są ułożone luźno i łatwiej ulegają złuszczeniu.
- Jasną (łac.stratum intermediale, nazywaną też świetlaną – lucidum) – dotyczy tylko miejsc na ciele, gdzie skóra jest grubsza (na przykład stóp, dłoni).
- Ziarnistą (łac.stratum granulosum) – zachodzi w niej intensywna synteza białek i produkcja glikolipidów i steroli, które tworzą nieprzepuszczalną dla wody warstwę.
- Kolczystą (łac. stratum spinosum) – składa się z od 5 do 10 warstw wielobocznych, spłaszczonych komórek. Razem z warstwą podstawną tworzą warstwę Malphigiego – powyżej tej warstwy zaczyna się proces keratynizacji.
- Podstawną (łac. stratum basale lub germinativum) – czyli tę położoną najgłębiej, w której powstają komórki naskórka. W warstwie podstawnej zlokalizowane są również melanocyty.
Skóra właściwa (łac. cutis vera)
Znajduje się tuż pod naskórkiem i dzieli się na dwie warstwy powstałe z tkanki łącznej: brodawkowatą (górną) i siateczkowatą (dolną).
W skórze właściwej znajdują się: naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe i przydatki skóry (czyli między innymi gruczoły potowe czy mieszki włosowe).
Tkanka podskórna (łac. hypodermis)
Zbudowana jest z tkanki łącznej i tłuszczowej, która pełni funkcję termoizolacyjną, ochronną czy energetyczną. Liczba komórek tłuszczowych zależy od szeregu czynników indywidualnych, takich jak płeć, poziomy hormonów czy tryb życia.
Czym jest płaszcz hydrolipidowy?
Płaszcz hydrolipidowy to mieszanina wydzielin gruczołów łojowych (sebum) oraz potowych (pot). Płaszcz ten pokrywa warstwę rogową naskórka i pełni wiele istotnych funkcji.
Jakie funkcje pełni płaszcz hydrolipidowy?
- Reguluje pH na powierzchni skóry.
- Ogranicza transepidermalną utratę wody.
- Redukuje negatywne skutki ekspozycji na szkodliwe czynniki zewnętrzne.
- Natłuszcza skórę.
Płaszcz hydrolipidowy jest usuwany każdorazowo przy myciu, ale zdrowa skóra odbudowuje go w dość krótkim czasie (od 1 do 1,5 godziny). Oprócz płaszcza hydrolipidowego musimy tutaj przywołać warstwę rogową naskórka, która wyglądem przypomina nieotynkowany mur.
„Cegły” to komórki wspomnianej warstwy, a „zaprawa” (spoiwo) to cement międzykomórkowy. Cement ten składa się z mieszaniny lipidów i razem z komórkami warstwy rogowej naskórka tworzy (a przynajmniej powinien) mur chroniący głębsze warstwy naskórka i skórę właściwą przed niepożądanym działaniem czynników pochodzących ze środowiska zewnętrznego.
Solidna bariera naskórkowa (w połączeniu z płaszczem hydrolipidowym) to jeden z ważniejszych aspektów zdrowej i prawidłowo funkcjonującej skóry.
Żeby Ci to efektywnie zobrazować, opowiem Ci, co by było, gdyby z powierzchni Twojej skóry zniknął płaszcz hydrolipidowy, a mur w postaci bariery naskórkowej nie był zbyt solidny.
Woda z Twojego organizmu parowałaby jak szalona – na nic byłyby pite 2 litry wody dziennie, skoro podczas upału całe Twoje zasoby H₂O unosiłyby się wokół Ciebie wilgotną mgiełką.
Okej, być może to nieco wyolbrzymiony obraz, jednak pamiętajmy, że nasze ciała w mądry i przemyślany sposób wykształciły sobie naturalne mechanizmy obrony przed potencjalnymi zagrożeniami. Warto mieć to na uwadze i dbać o to, aby naruszona bariera naskórkowa była jedynie medyczną ciekawostką!
Co może naruszać barierę naskórkową?
Do czynników, które mogą przyczynić się do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania bariery naskórkowej i płaszcza hydrolipidowego, należą:
- Nieprawidłowa pielęgnacja – na przykład kosmetykami o nieodpowiednim dla Twojej skóry pH czy zawierającymi silne składniki myjące. Dodatkowych zmartwień może Ci również przysporzyć zbyt mocne pocieranie twarzy ręcznikiem. Do osuszania twarzy najlepiej sprawdzi się ręcznik papierowy, który powinno się delikatnie przykładać do skóry po jej umyciu. Jest to także bardziej higieniczna opcja, bo zużyty listek możesz bezpardonowo wyrzucić do kosza.
- Nadmierne złuszczanie naskórka – bo jeśli peeling, to z głową! Potrzeby skóry różnią się u każdej_ego z nas, jednak warto świadomie podejść do tematu i najlepiej z dermatolożką_ogiem ustalić częstotliwość i sposób złuszczania martwego naskórka. Więcej informacji na ten temat znajdziesz tutaj!
- Stosowanie retinolu w zbyt wysokim stężeniu – wiem, że kusi, ale przy kuracji retinoidami klucz stanowi cierpliwość i rozsądne ich dozowanie. Dobrze też mieć na uwadze, że najbezpieczniej jest włączać retinol do pielęgnacji w okresie jesienno-zimowym (bezpośrednia ekspozycja na słońce może przysporzyć Ci dodatkowych podrażnień i przebarwień skóry!).
- Czynniki genetyczne – chodzi tu oczywiście o osobnicze uwarunkowania i naturalną predestynację do niektórych dolegliwości skórnych.
Po czym poznać, że bariera naskórkowa jest uszkodzona?
Uszkodzona bariera naskórkowa może objawiać się następująco:
- Nadwrażliwość na stosowane kosmetyki. Znasz to? Wydawało Ci się, że Twoja kosmetyczna rutynka jest skrojona IDEALNIE pod Twoje potrzeby, a jednak po jakimś czasie tu piecze, tam się zaczerwienia… Less is more, dlatego warto rozsądnie potraktować kwestię używanych produktów i dobrać je w taki sposób, aby nie przeładować skóry zbędnymi krokami pielęgnacyjnymi.
- Swędzenie, podrażnienie, zaczerwienienie – a najczęściej cały pakiet! Jeśli Twoja skóra sprawia wrażenie wysuszonej i mycie twarzy z przyjemności stało się utrapieniem, prawdopodobnie to właśnie bariera naskórkowa i płaszcz hydrolipidowy szwankują.
- Zwiększona produkcja sebum. Prawdopodobnie nie kojarzy Ci się zbyt pozytywnie (czytaj: ze „świeceniem się”), jednak skóra niezwykle potrzebuje sebum! Chroni ją ono bowiem przed nadmierną utratą wody przez naskórek. Nadmierna produkcja sebum to często reakcja obronna skóry, która uaktywnia się w momencie, kiedy między innymi jest przesuszona lub podrażniona.
W przypadku wystąpienia takich objawów skonsultuj się z dermatolożką_ogiem. W kolejnym tekście podamy Ci również kilka znanych metod radzenia sobie z naruszoną barierą naskórkową. Do zobaczenia!
- A. Alexis, D. Berson, D. Cohen et al., Understanding the Epidermal Barrier in Healthy and Compromised Skin: Clinically Relevant Information for the Dermatology Practitioner, „The Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology” 2016, vol. 9, i. 4, suppl. 1, S2-S8, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5608132/ [dostęp z dn. 16.07.2022].
- E. Proksch, Buffering Capacity, „Current Problems in Dermatology” 2018, vol. 54, p. 11-18, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30130768/ [dostęp z dn. 16.07.2022].
- E. Proksch, J.M. Brandner, J.M. Jensen, The skin: an indispensable barrier, „Experimental Dermatology” 2008, vol. 17, i. 12, p. 1063-1072.
- T. Wolski, B. Kędzia, Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry, „Postępy Fitoterapii” 2019, nr 1, s. 61-67, http://www.czytelniamedyczna.pl/6725,farmakoterapia-sklry-cz-1-budowa-i-fizjologia-sklry.html [dostęp z dn. 16.07.2022].
Data dodania: 15/08/2022
Data aktualizacji: 15/08/2022
