Budowa i rozwój piersi – biust do przodu!

Budowa piersi

Sutki (czyli inaczej gruczoły piersiowe, piersi) to największe gruczoły skórne u człowieka. Umiejscowione są na klatce piersiowej w przestrzeni między 2. lub 3. a 6. lub 7. żebrem.

Piersi zbudowane są z:

• Tkanki gruczołowej tworzonej przez płaty, które dzielą się na mniejsze części zwane zrazikami, będące skupiskami pęcherzyków mlecznych. Aby pokarm finalnie mógł wydostać się na zewnątrz przez brodawkę sutkową, piersi wyposażone są w przewody mleczne.
• Tkanki tłuszczowej oraz tkanki łącznej, które okalają i chronią płaty tkanki gruczołowej, a także nadają kształt piersiom.

Do węzłów chłonnych otaczających piersi należą:

• węzły nadobojczykowe i podobojczykowe,
• węzły pachowe,
• węzły wewnętrznego łańcucha piersiowego (zamostkowe).

Brodawka sutkowa to miejsce ujścia mleka na zewnątrz. Na obu piersiach brodawki otaczają otoczki brodawek, na których powierzchni znajdują się niewielkie gruczoły potowe. Gruczoł sutkowy jest niezwykle unerwiony, co sprawia, że kobiece piersi są obszarem podatnym na dotyk i jedną ze stref erogennych ciała.

Etapy rośnięcia biustu

Proces, w którym piersi się rozwijają i kształtuje się ich funkcja produkcji oraz dostarczania pokarmu potomstwu, nazywamy mammogenezą.

Piersi zaczynają rozwijać się już w okresie płodowym – proces rozpoczyna się już w 4. tygodniu pod wpływem czynników genetycznych i hormonów płciowych matki. Do 5. tygodnia ciąży wykształca się pączek sutkowy, który do 12. tygodnia rośnie, tworząc wtórne pąki i zraziki sutkowe. Więzadła, nerwy, tętnice, żyły i naczynia limfatyczne rozwijają się przez cały okres ciąży.

Po ustaniu działania hormonów matki po porodzie piersi są w „stanie spoczynku” aż do telarche – rozpoczęcia rozwoju piersi w okresie dojrzewania płciowego. 

Okres dojrzewania to czas, w którym następuje największy wzrost biustu. To właśnie wtedy jajniki rozpoczynają samodzielną produkcję hormonów płciowych – estrogeny są niezbędne dla rozwoju piersi, kluczowe dla stymulacji ich wzrostu i odkładania się tkanki tłuszczowej. Z kolei inny hormon płciowy – progesteron – pośredniczy w rozwoju pęcherzyków zrazikowych umożliwiających laktację (wydzielanie pokarmu).

Skala Tannera, czyli określanie stadium dojrzałości płciowej

Dzięki skali Tannera możliwe jest określenie poziomu rozwoju płciowego dzieci i młodzieży. Oceny dokonuje się na podstawie cech morfologicznych (takich jak owłosienie łonowe, wzrost czy właśnie rozwój piersi).

Skala jest pięciostopniowa:

• W fazie I (przed pokwitaniem) brodawki sutkowe ulegają nieznacznemu uwypukleniu.
• Faza II to moment, kiedy następuje nieznaczne uwypuklenie piersi, a otoczki brodawek stopniowo się powiększają. Włosów łonowych jest jeszcze mało i są miękkie.
• W fazie III w wyniku dalszego rozwoju tkanki tłuszczowej uwypuklają się kontury piersi i powiększają się otoczki brodawek sutkowych. Następuje też dalszy wzrost włosów łonowych, które stają się ciemne i kręcone.
• W trakcie fazy IV brodawka sutkowa tworzy dodatkowe uwypuklenie na piersi.
• Ostatnia faza V to okres dojrzałości piersi (są całkowicie wykształcone), do których brodawki sutkowe dopasowują swój kształt.

To, w jakim dokładnie wieku następują kolejne fazy skali, stanowi cechę osobniczą. Istnieją oczywiście pewne umowne ramy, jednak to specjalista określa, czy proces przebiega w zdrowym, naturalnym rytmie. Skala Tannera jest dobrym punktem odniesienia – jej zastosowanie to niezmienny punkt praktyki lekarskiej od wielu lat.

W kolejnych latach życia, już po okresie pokwitania, piersi mogą zmieniać się na przykład wskutek przebytej ciąży. Starzenie rozpoczyna się około 55. roku życia, kiedy piersi stopniowo tracą swoją jędrność i elastyczność, a także obniżają się względem klatki piersiowej.

Od czego zależy wielkość piersi?

Wielkość biustu uwarunkowana jest genetycznie – to faktycznie jeden z czynników wpływających na wygląd i wielkość biustu. Nie potwierdzono jednak, że schemat bezpośrednio dotyczy materiału genetycznego matki. Charakterystyczne cechy otrzymujemy od obojga rodziców, a finalny „efekt” zależy również od innych elementów.

Za rozwój biustu odpowiedzialne są żeńskie hormony płciowe – to dzięki nim następuje rozrost tkanki tłuszczowej. Wszelkie wahania na tym polu mogą między innymi zahamować dalsze powiększanie piersi. Ważna jest też masa ciała – skoro piersi wypełnione są tkanką tłuszczową, jej ogólny przyrost może powodować powiększenie biustu. Pójdzie w cycki? No, nie zawsze :) Zamykamy klamrę i wracamy znowu do hormonów. W zależności od ich poziomów tłuszcz odkłada się bowiem w różnych miejscach na ciele, na przykład w jego dolnych partiach.

Rozwój piersi – najczęstsze pytania

Czy piersi bolą, kiedy rosną?

Ból piersi może towarzyszyć na wielu etapach życia – dla wielu osób jest to cykliczna przypadłość związana z procesami i wahaniami hormonalnymi towarzyszącymi PMS, czyli zespołowi napięcia przedmiesiączkowego.

Wskutek rozwoju piersi pod wpływem hormonów płciowych dochodzi do zmian w ich strukturze i rozciągania skóry piersi, co może powodować ból i dyskomfort. Piersi zaczynają rozwijać się przed pierwszą miesiączką, dlatego ich ból to jeden z elementów preludium do menarche. Dodatkowo wiele młodych osób (między około 9. a 12. rokiem życia) skarży się na bolesny (i bardzo niepokojący zarówno dla dzieci, jak i rodziców) guzek pod brodawką. Jest to jednak prawidłowy objaw początku dojrzewania i tak zwanego stadium pączka.

Moje piersi są asymetryczne – czy to źle?

Lekka dysproporcja w rozmiarze biustu jest czymś powszechnym i nie powinna wzbudzać niepokoju. Idealnie symetryczne są chyba tylko Simsy i lalki Barbie ;) W przypadku, kiedy symetria jest mocno zauważalna i budzi Twój niepokój, warto skonsultować ją z lekarzem. Asymetria może być spowodowana przerostem tkanki tłuszczowej w jednej z piersi, niekiedy jednak stoją za nią poważniejsze schorzenia.

Samo zagadnienie może mieć też naturę czysto estetyczną – jeśli nie jesteś zadowolona_y z kształtu swoich piersi, istnieje opcja skorzystania z usług chirurgii plastycznej. Oferuje ona szereg możliwości skorygowania kształtu biustu (czy to za pomocą implantu, nici liftingujących, czy lipotransferu).

Jak moje piersi zmienią się po zajściu w ciążę?

Na zmianę wyglądu piersi wpływ ma szereg czynników: cykl menstruacyjny, menopauza, wahania wagi ciała…

Zmiany mogą być odczuwalne już w początkowych etapach ciąży – piersi powiększają się, mogą być tkliwe i bardziej wrażliwe na dotyk. Dodatkowo w drugim trymestrze brodawki sutkowe i ich otoczki stopniowo ciemnieją.

Wiele osób w ciąży skarży się na swędzenie biustu i na powstające w obrębie piersi rozstępy. Są one wynikiem rozciągania skóry i zmian zachodzących w tkance łącznej.

Ukojeniem w różnego rodzaju problemach skórnych może być nasz krem SOS - potraktuj nim te miejsca, które potrzebują odrobiny czułości.

Wyczuwam guzek w piersi – czy to rak?

Na całe szczęście nie wszystkie zmiany, które możemy wyczuć w piersiach, to złośliwe guzy nowotworowe. W większości przypadków są łagodne, a należą do nich na przykład fibroadenomy – czyli inaczej gruczolakowłókniaki. Wyróżnia się ich kilka odmian, często występują mnogo. Przyczyny powstawania gruczolakowłókniaków nie są do końca określone. Nie zawsze też lekarz kwalifikuje zmianę do usunięcia – jeśli nie budzi ona większych podejrzeń, wystarczająca może być regularna kontrola.

Inną łagodną zmianą jest torbiel gruczołu piersiowego. Większość z nich ma charakter bezobjawowy, czasami towarzyszy im ból lub tkliwość piersi (szczególnie torbielom mlecznym, powstałym w okresie połogu u osób karmiących piersią wskutek zablokowania jednego z przewodów mlecznych).

Wszelkie tego typu zmiany powinny być poddane wnikliwej diagnostyce – lekarz decyduje o dalszym postępowaniu i ewentualnej konieczności usunięcia guzka (a także na podstawie biopsji ocenia, czy zmiana może ewoluować w kierunku złośliwym).

Jak dbać o piersi?

O biust, podobnie jak o całe ciało i umysł, warto dbać już od najwcześniejszych lat :) Świadoma pielęgnacja, dbanie o nawilżenie skóry, najlepiej za pomocą kremów z filtrem – to podstawy. Co jeszcze jest ważne?

• Dobór odpowiedniej bielizny – wiele osób ma problem z dobraniem odpowiedniego biustonosza (mam przebłyski z jakichś programów telewizyjnych, gdzie kobiety poddawane były metamorfozom i jednym z obowiązkowych punktów był zakup nowego stanika; praktycznie ZAWSZE dotychczasowy model okazywał się o dobre kilka rozmiarów za mały). Dlaczego ma to takie znaczenie? Uciskający piersi stanik jest nie tylko piekielnie niewygodny, ale i niebezpieczny – może zaburzyć przepływ krwi, naciskać na nerwy, a przy ciągłym noszeniu doprowadzić nawet do deformacji biustu. Zbyt luźny biustonosz, ale z uciskającymi miseczkami, może obciążać kręgosłup. Zajrzyj też do artykułu o nienoszeniu biustonosza „Czy chodzenie bez stanika jest zdrowe?”
• A kiedy już zapadnie noc i udasz się na zasłużony spoczynek, swoją dobrze dobraną i wygodną bieliznę najlepiej zostaw gdzieś na półce ;) Ważne, aby piersi odpoczęły w nocy od stanika, a ich skóra miała okazję swobodnie „pooddychać”. Przeczytaj też nasz artykuł o zaletach spania nago.
• Skóra piersi jest bardzo delikatna, więc nie przesadzaj z opalaniem – pamiętaj, o wspomnianym chwilę wcześniej kremie z filtrem!

Najważniejszym punktem na Twojej liście powinny być jednak badania. Jakie?

Samobadanie, czyli biust pod kontrolą

Samobadanie piersi polega zarówno na ocenie wzrokowej, jak i palpacyjnej (dotykowej). Proces możemy podzielić na 5 punktów:

• Stań przed lustrem, wyprostuj plecy i połóż dłonie na biodrach. Zwróć uwagę na kształt piersi, ich kolor i rozmiar – czy coś się zmieniło lub budzi Twój niepokój? 
• Wciąż obserwując się w lustrze, podnieś ramiona. Upewnij się, że brodawki sutkowe nie są wklęsłe i ich zabarwienie nie budzi zastrzeżeń, a same piersi nie bolą lub nie są podrażnione.
• Kolejnym ważnym punktem jest sprawdzenie, czy z brodawki sutkowej piersi nie uwalnia się żadna niepokojąca wydzielina. To bardzo ważne, dlatego przyjrzyj się uważnie!
• Połóż się wygodnie. Prawą ręką zbadaj lewą pierś, lewą ręką – prawą pierś. Półkoliście naciskaj pierś wyprostowanymi palcami.
• Ostatni punkt możesz wykonać na stojąco lub siedząco, a nawet pod prysznicem :) Poświęć dodatkową chwilę na wykonanie ruchów z poprzedniego punktu. Jedno ramię umieść za głową, a drugą ręką dokładnie zbadaj pierś. Zwróć uwagę na węzły chłonne pachowe!

Kiedy najlepiej przeprowadzić samobadanie?

Zalecane jest, aby samodzielną kontrolę piersi przeprowadzać raz w miesiącu, najlepiej między około 7. a 10. dniem po rozpoczęciu krwawienia menstruacyjnego. W trakcie miesiączki pod wpływem zmieniającego się stężenia hormonów płciowych w organizmie piersi mogą boleć i zwiększyć swój rozmiar, dlatego najlepiej jest wykonywać samobadanie, kiedy menstruacyjny kurz opadnie, a hormony wrócą do stabilnego poziomu.

Rak piersi – profilaktyka to podstawa!

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Największa zachorowalność dotyczy osób między 45. a 69. rokiem życia.

Wczesne zdiagnozowanie nowotworu piersi warunkuje możliwość nawet całkowitego powrotu do zdrowia. Mammografia i USG to podstawowe badania diagnostyczne, wykonywane właśnie w celu ewentualnego wykrycia niepokojących zmian w strukturze piersi.

Rak sutka może dotyczyć również osób w młodszym wieku, jest także najczęstszym u osób w ciąży. Zaleca się, aby profilaktyczne badanie USG wykonywać co roku. W zależności od budowy piersi lub ewentualnych uwidocznionych zmian wskazane może być uzupełnienie badania mammografią.

Osoby, które w historii rodziny mają przypadki zachorowań na raka sutka lub jajnika, mogą być obciążone mutacjami genetycznymi BRCA1 lub BRCA2 – niezbędne jest więc wykonanie badania w celu ewentualnego ich wykrycia. Więcej o tym temacie dowiesz się z artykułu napisanego przez ginekolożkę Karolinę Rasoul-Pelińską: tu.

Ryzyko zachorowania na raka piersi rośnie wraz z wiekiem u obu płci – około 80% zachorowań dotyczy osób po 50. roku życia. Osoby w dojrzałym wieku mają bardziej tłuszczowe utkanie sutka, dlatego w ich przypadku badanie kontrolne stanowi mammografia, która powinna być wykonywana co roku. W Polsce funkcjonuje program screeningowy dla osób między 50. a 69. rokiem życia, umożliwiający wykonywanie takiego badania na NFZ. Przed 40. rokiem życia sugerowane jest raczej badanie USG.

Czym różni się mammografia od USG?

Wybór między jednym a drugim badaniem zależy głównie od wieku, który wpływa na zmiany w budowie piersi.

W mammografii wykorzystywane jest promieniowanie rentgenowskie, znakomicie analizujące tkankę tłuszczową. Tkanka gruczołowa z kolei może być na powstałych zdjęciach nieczytelna, dlatego mammografię wykonuje się przeważnie u pacjentek_ów po 40. roku życia, u których w piersiach zaczyna dominować właśnie tkanka tłuszczowa. W badaniu USG uzyskany obraz powstaje dzięki użyciu ultradźwięków, umożliwiających uzyskanie kontrastu między tkanką gruczołową a ewentualnymi jej zmianami.

A kiedy do lekarza?

Pamiętaj: każda niepokojąca Cię zmiana w obrębie piersi powinna być poddana diagnostyce – lepiej dmuchać na zimne. Szczególnie ważne, aby udać się na wizytę, jeśli:

• Ewentualny guzek w piersi (lub w dole pachowym) rośnie lub nie zmienia się w trakcie cyklu menstruacyjnego – jest jędrny i nieruchomy.
• Zaobserwowałaś_eś wyciek płynu z brodawki sutkowej (który nie jest związany z laktacją).
• Skóra na Twoim biuście jest podrażniona, zaczerwieniona, pomarszczona (tak zwana pomarańczowa skórka) czy wyciągnięta.
• Doskwiera Ci ból sutka (lub sutków).
• Twoje sutki są wklęsłe.

Piękne piersi to KAŻDE piersi!

A przede wszystkim – zdrowe!

Duże, małe, okrągłe, w kształcie dzwonka czy łezki, asymetryczne… Nie ma jednego, uniwersalnego kanonu idealnych, pięknych piersi (chociaż co niektórzy śmiałkowie próbowali w niezrozumiały dla nas sposób wypreparować wzór na perfekcyjny biust – prawdziwie ułańska fantazja, przyznacie?).

Świadome dbanie o zdrowie, profilaktyka – to jest sexy! Potyczki z kompleksami to nie zawsze łatwa i sprawiedliwa walka. Akceptacja i pokochanie swojego ciała takiego, jakie jest, to jedno. Jeśli powiększenie piersi (lub ich zmniejszenie) albo inna ingerencja plastyczna zapewni Ci lepsze samopoczucie i doda trochę animuszu – w czym problem? Nudne już te okładki piejące pogrubioną czcionką o kolejnych celebrytkach ze zwiększonym obwodem. No też mi sensacja… ;)