Plamienie – mapa (z legendą) Twojego ciała

Nie każde plamienie powinno być powodem do niepokoju – ale jak rozróżnić potencjalne zagrożenie od chwilowego i niegroźnego zachwiania równowagi?

Przygotowaliśmy dla Was kompendium wiedzy na temat plamienia. Doskonale wiemy, jak łatwo pogubić się we wszystkich meandrach funkcjonowania organizmu i niekiedy przeoczyć znaki, jakie nam daje. Możecie na nas liczyć – pamiętajcie jednak, że w przypadku niepokojącego Was plamienia niezbędna może być konsultacja merytoryczna i spotkanie z lekarzem, który po wstępnej analizie Waszych objawów dokona profesjonalnej diagnostyki i zadecyduje o dalszym postępowaniu – jeśli takie będzie konieczne.

Co to jest plamienie?

Na samym początku warto pokrótce omówić kwestie samej terminologii – nawet najbardziej wprawne_i obserwatorki_rzy mogą mieć problem z identyfikacją śluzu i wszelkiego rodzaju wydzielin z dróg rodnych.

Plamienie to zazwyczaj skąpa i nieregularnie pojawiająca się wydzielina z pochwy. Ma brązowy lub brunatny kolor (dzięki zawartej w niej niewielkiej ilości krwi) i trwa kilka dni (ale zdarza się też skąpe, intensywne i czerwone – na przykład po stosunku, w przypadku ektopii macicy). Plamienie może wystąpić w każdym momencie – w środku cyklu, przed miesiączką, po krwawieniu menstruacyjnym, a także w przebiegu ciąży czy w okresie pomenopauzalnym. Trudne do jednoznacznego określenia są jego przyczyny – plamienie wywołuje wiele zróżnicowanych czynników, które postaramy się Wam przybliżyć w usystematyzowany sposób.

Plamienie przed okresem

Wigilia miesiączki tuż-tuż, a Ty na kilka dni przed nią zauważasz drobne plamy na bieliźnie…

Plamienie przed okresem bardzo często związane jest z naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie, przygotowującymi go do rozpoczęcia krwawienia menstruacyjnego.

• Różowe plamienie przed okresem może być konsekwencją uszkodzeń naczyń krwionośnych ściany pochwy. Tuż przed krwawieniem menstruacyjnym zwiększa się przekrwienie narządów płciowych, wskutek czego tkanki pochwy bywają obrzęknięte i bardziej podatne na mikrouszkodzenia (powstałe na przykład podczas stosunku).
• Brązowe plamienie przed okresem może oznaczać niedomogę lutealną. Pod tą nazwą kryje się obniżenie poziomu progesteronu pojawiające się, kiedy odpowiedzialne za jego produkcję ciałko żółte jest niewydolne. Niski poziom tego hormonu w fazie lutealnej cyklu menstruacyjnego wynikać między innymi z niedoczynności tarczycy czy zaburzeń funkcji podwzgórza, będącego jednym z ośrodków układu regulującego poziomy hormonów w organizmie.

Ponadto plamienie przed okresem może być wywołane panoszącymi się w drogach rodnych infekcjami lub urazami. Nierzadko obserwują je osoby posiadające tak zwaną truskawkową szyjkę macicy, będącą efektem zakażenia pasożytem: rzęsistkiem pochwowym. To schorzenie swoją uroczą nazwę zawdzięcza punktowym wybroczynom nabłonka macicy i w obrębie pochwy, które swoim wyglądem nieco przypominają właśnie owoc truskawki. Rzęsistkowica z kolei to choroba przenoszona drogą płciową, wymagająca ustalonej przez lekarza farmakoterapii. 

Plamienie przed okresem może być jednym z symptomów endometriozy. To niezwykle złożona jednostka chorobowa, której najczęściej towarzyszą długie, obfite krwawienia miesiączkowe i intensywny ból (doskwierający również podczas czynności fizjologicznych czy współżycia). Dolegliwości związane z endometriozą spowodowane są obecnością komórek błony śluzowej macicy poza jej jamą, co wywołuje miejscowe stany zapalne. Plamienie z dróg rodnych przy endometriozie może być skutkiem jej występowania w bliźnie po nacięciu/pęknięciu krocza czy na szyjce macicy – zdarza się to jednak rzadko.

Plamienie po okresie

Uporałaś_eś się z krwawieniem menstruacyjnym, a na bieliźnie wciąż pojawiają się plamy…

Kilkudniowe plamienie po okresie najczęściej jest efektem wahań hormonalnych i spadku poziomu estradiolu w organizmie.

Pozostałe przyczyny plamienia po okresie mogą być różne:

• odstawienie antykoncepcji hormonalnej – szczególnie po długotrwałym jej stosowaniu; może to powodować przejściowe zaburzenia cyklu, które skutkują właśnie plamieniem; zazwyczaj ustępuje ono w momencie, kiedy organizm przywyknie do zmiany poziomów hormonów płciowych;
• torbiel jajnika (powstająca między innymi wskutek zaburzeń hormonalnych czy w przebiegu endometriozy);
• polip endometrialny.

Plamienie a łagodne zmiany nowotworowe

Niekiedy plamienie jest symptomem powiązanym z łagodnymi zmianami w obrębie narządów rodnych.

Często odpowiadają one za występowanie brązowego plamienia zamiast okresu (lub za dłuższe, bardziej obfite krwawienie miesiączkowe). Zbyt małe zmiany wymagają jedynie obserwacji, w przypadku ich większych rozmiarów lekarz może zasugerować ich usunięcie.

Brązowa wydzielina z pochwy może być wywołana obecnością:

• polipów szyjki macicy,
• polipów endometrialnych,
• mięśniaków macicy.

Słówko odnośnie do przedłużającego się / obfitego okresu – warto pamiętać, że on również może być spowodowany wspomnianymi wyżej łagodnymi zmianami nowotworowymi macicy, a także endometriozą lub adenomiozą. Nie zwlekaj z badaniem, jeśli zauważyłaś_eś jakieś odstępstwa od Twojej menstruacyjnej normy.

Plamienie zamiast okresu

Co oznacza plamienie pojawiające się zamiast spodziewanej miesiączki? Jakie mogą być jego przyczyny?

Z plamieniem często mylone są skąpe miesiączki. Szczególne skonsternowane mogą być osoby, których dotychczasowe krwawienia menstruacyjne należały raczej do tych obfitszych. O przyczynach takiego stanu i jego charakterystyce piszemy tutaj.

Skąpe plamienie zamiast okresu może bowiem wynikać z:

• silnej reakcji na stres,
• osłabienia organizmu (na przykład wskutek infekcji),
• nagłej utraty masy ciała (na skutek drastycznej diety, zwiększonej aktywności fizycznej).

Plamienie zamiast okresu w terminie miesiączki może zwiastować ciążę.

Brązowe plamienie zamiast okresu

Krwawienie implantacyjne nierzadko mylone jest z menstruacyjnym, ponieważ pojawia się najczęściej w terminie spodziewanej miesiączki.

Bezpośrednio przed owulacją błona śluzowa macicy jest silnie przekrwiona. Implantacja zarodka może więc powodować uszkodzenia jej naczyń krwionośnych. W efekcie dochodzi do niewielkiego plamienia, które zazwyczaj trwa krócej niż krwawienie menstruacyjne (od kilku godzin do kilku dni, licząc od momentu implantacji zarodka). Co więcej, w większości przypadków nie towarzyszą mu inne miesiączkowe dolegliwości (zmiany nastroju, silny ból brzucha i tym podobne).

Plamienia międzymiesiączkowe

Do planowanej miesiączki jeszcze sporo czasu, a tu ni stąd, ni zowąd – niespodziewane plamienie. O co chodzi?

Miesiączka to dla wielu osób stały, comiesięczny punkt programu (więcej o samym cyklu menstruacyjnym przeczytacie tutaj). Wskutek wielu, wydawałoby się, trywialnych sytuacji, takich jak drobne przeziębienie czy stres, równowaga może zostać zachwiana, a cały misternie zaplanowany cykl się rozregulowuje.

Niewielkie krwawienie w połowie cyklu najczęściej świadczy o owulacji.

Plamienie owulacyjne

W trakcie owulacji (dnia, w którym pęka pęcherzyk Graafa, uwalniając tym samym dojrzałą komórkę jajową) mogą pojawić się skąpe, trwające maksymalnie 4 dni krwawienia.

Inne przyczyny plamienia międzymiesiączkowego to:

• stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
• choroby przenoszone drogą płciową,
• polipy endometrialne (przywołane w tym tekście wielokrotnie – pamiętajcie, że odpowiadają one nie tylko za plamienia międzymiesiączkowe, ale też zbyt obfite miesiączki!) i mięśniaki macicy,
• ciąża (owulacja, plamienie implantacyjne, ciąża pozamaciczna),
• wahania hormonalne.

Czy wiesz czym się różni krwawienie z odstawienia od miesiączki? Przeczytaj nasz artykuł.

Plamienie podczas ciąży

Co oznacza plamienie pojawiające się w przebiegu ciąży?

Nietypowe plamienie w ciąży bywa niezwykle stresujące dla przyszłych rodziców. Ze względu na specyfikę i wyjątkowość tego stanu wszelkie nieprawidłowości zawsze powinno się konsultować z ginekologiem.

Plamienia we wczesnej ciąży mogą być objawem poronienia (szczególnie jeśli towarzyszą im dolegliwości bólowe podbrzusza), w jej drugiej połowie zwiększają zaś ryzyko porodu przedwczesnego.

Plamienia w trakcie ciąży przeważnie związane są ze wspomnianą już wcześniej implantacją zarodka. Inną kwestią jest tworzenie się krwiaka w obrębie trofoblastu (błon płodowych), jednak w większości przypadków nie wpływa on na rozwój płodu i się wchłania. Przy ektopii gruczołowej szyjki macicy plamienie może wystąpić po stosunku płciowym.

Inne potencjalne przyczyny plamienia w ciąży

Jasnoczerwone lub brązowe plamienie w przebiegu ciąży może być oznaką ciąży pozamacicznej. Polega ona na tym, że zarodek – zamiast w trzonie macicy – zagnieżdża się w innym miejscu (jest to zwykle jajowód, a konkretnie jego bańka).

Oprócz plamienia objawami ciąży pozamacicznej są:

• zatrzymanie miesiączki,
• ból podbrzusza,
• dodatnie betaHCG.

Stwierdzenie ciąży pozamacicznej nie zawsze determinuje konieczność usunięcia zarodka umiejscowionego w niewłaściwym miejscu – możliwe jest także leczenie farmakologiczne (metotreksatem) i samoistne wchłonięcie się zarodka po obumarciu.

Plamienie po stosunku

Tuż po współżyciu na pościeli lub bieliźnie zauważasz ślady krwi – co mogą oznaczać?

U niektórych osób plamienie pojawia się po odbyciu pierwszego stosunku seksualnego wskutek naruszenia hymenu (kiedyś: błony dziewiczej). Jest to jednak kwestia indywidualna, uzależniona od osobniczej budowy. U większości osób hymen ledwo zakrywa wejście do pochwy – wówczas jej rozciągnięcie nie wywołuje żadnych specyficznych dolegliwości. 

Plamienie, które występuje po stosunku seksualnym, to tak zwane krwawienie kontaktowe.

Przyczyn plamienia z pochwy po stosunku może być wiele:

• mechaniczne otarcia powstałe podczas intensywnej penetracji – mogą pojawić się u osób prowadzących regularne życie seksualne;
• łagodne zmiany rozrostowe macicy (ektopia gruczołowa szyjki macicy, polipy szyjki macicy, nadżerka prawdziwa – bardzo rzadka!);
• nowotwory w obrębie dróg rodnych.

Plamienie a infekcje intymne

Plamienia w przebiegu infekcji mogą wynikać z samego zakażenia (które powoduje uszkodzenia błony śluzowej) albo jego nieprzyjemnych dolegliwości – na przykład świądu czy pieczenia, które wywołują drapanie i pocieranie swędzących miejsc, co skutkuje uszkodzeniami mechanicznymi.

Plamienie a tabletki antykoncepcyjne

Przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej a ewentualne plamienie – co musisz wiedzieć?

Osoby przyjmujące doustną terapię hormonalną w trakcie pierwszych miesięcy jej przyjmowania bardzo często doświadczają plamień lub delikatnych krwawień w środku cyklu. Jeśli zdarza się to dłużej niż przez okres pierwszych 4 miesięcy – zazwyczaj lekarz przepisuje zamienny preparat.

Plamienia mogą pojawić się też w przypadku pominięcia dawki i związanego z tym nagłego spadku poziomów hormonów płciowych.

Jeśli chcez się dowiedzieć jak tabletki wpływają na cykl menstruacyjny, przeczytasz nasz dedykowany artykuł: tabletki antykoncepcyjne a okres.

Plamienie w okresie pomenopauzalnym

Zdążyłaś_eś przyzwyczaić się do „uroków” klimakterium, aż tu nagle dostrzegasz dziwne i niepokojące plamienie.

Menopauza to ostatnia miesiączka w życiu osób menstruujących, po której w ciągu następnych 12 miesięcy, przy wykluczeniu ewentualnych chorób lub schorzeń, nie pojawia się ponownie krwawienie menstruacyjne. W okresie pomenopauzalnym zachodzi wiele zmian hormonalnych, prowadzących do stopniowego zaniku funkcji jajników i zaprzestania owulacji.

Krwawienia pomenopauzalne są najczęstszym objawem raka endometrium – dlatego w przypadku ich wystąpienia zawsze niezbędna jest konsultacja merytoryczna z lekarzem i wdrożenie badań diagnostycznych!

Do innych przyczyn plamienia pomenopauzalnego należą:

• zanikanie błon śluzowych macicy i pochwy,
• polipy endometrialne, mięśniaki macicy,
• schorzenia spoza układu rozrodczego (zaburzenia krzepnięcia krwi, choroby hematologiczne).

Mamy nadzieję, że nasze vademecum plamienia pomoże Wam łatwiej zidentyfikować wszelkie nieprawidłowości Waszego cyklu. Pamiętajcie: w przypadku ich wystąpienia nie odwlekajcie spotkania z lekarzem.