Wszystkie metody antykoncepcji – co wybrać?

O skuteczności słów parę

Czyli czy da się to jakoś zmierzyć?

W określeniu, która metoda antykoncepcyjna ma największą skuteczność, niezbędne wydaje się zapoznanie się ze statystykami. Pamiętaj jednak, że i one potrafią być zawodne, dlatego kluczem jest dobranie takiej metody antykoncepcji, abyś miał_a pewność, że używasz jej w odpowiedni i poprawny sposób.

Co to jest wskaźnik Pearla?

Nazywany jest też indeksem Pearla. Powstał już w 1932 roku! Służy właśnie do określania skuteczności danej metody antykoncepcji.

Wskaźnik Pearla wyznacza się, mnożąc przez 1200 stosunek liczby niepożądanych ciąż do liczby cykli menstruacyjnych (czyli otrzymujemy roczną liczbę zapłodnień na 100 osób korzystających z tej samej metody antykoncepcji). Im wskaźnik jest niższy – tym większa jej skuteczność i mniejsze ryzyko zajścia w ciążę.

Należy zaznaczyć jednak, że całe to działanie matematyczne dotyczy danej grupy z konkretnej populacji. Wpływ na wskaźnik Pearla mają między innymi badana kultura, demografia i technika instruktażowa, dlatego wzbudza on dużo kontrowersji.

W publikacjach mamy zwykle do czynienia z dwoma rodzajami wskaźnika Pearla:

• pierwszy obejmuje wszystkie ciąże i cykle brane pod uwagę podczas obliczania skuteczności metody;
• drugi dotyczy tych ciąż, które zaistniały pomimo idealnego stosowania danej metody antykoncepcyjnej (lub te cykle, w trakcie których to zastosowanie było poprawne).

Ogólnie przyjęło się, że najbardziej skuteczne metody antykoncepcji według wskaźnika Pearla to implant antykoncepcyjny, spirala domaciczna i doustna antykoncepcja hormonalna. Do tych mniej efektywnych należą między innymi naturalne metody antykoncepcji. Wynika to z wielu zmiennych i sztywnych zasad ich stosowania, które czasami są poza naszą pełną kontrolą (na przykład w czasie infekcji, w przypadku braku odpowiedniej ilości snu i tym podobne).

Pamiętaj, że jedyną „metodą”, która zapewni Ci 100% pewności, że nie zajdziesz w niechcianą ciążę, jest… abstynencja. Dla osób bez stałego_ej partnera_rki cenne może być podwójne zabezpieczenie: na przykład doustne środki antykoncepcyjne + prezerwatywa, chroniąca przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Wszystko zależy od Twoich potrzeb – dla wielu osób seks to ważna i potrzebna część życia, która daje dużo przyjemności i spełnienia, inni natomiast nie odczuwają potrzeby współżycia. I to, i to jest okej! Najważniejsze, aby słuchać siebie i dbać o swoje dobro i bezpieczeństwo. A my jesteśmy po to, aby co nieco Was w tej strategii pokierować :)

Poniżej przedstawiam Wam wszystkie dostępne w Polsce metody antykoncepcji. Jednocześnie będę zachęcać Was do zajrzenia do naszych innych artykułów, w których rozwijamy wybrane z tematów.

Mechaniczne metody antykoncepcji

Metody mechaniczne mają na celu wytworzenie bariery uniemożliwiającej dotarcie plemników do komórki jajowej. 

Prezerwatywy męskie

W tekście skupiamy się bardziej na żeńskich opcjach, jednak nie sposób wspomnieć o tej, jak mi się wydaje, najpopularniejszej i najbardziej dostępnej dotyczącej mężczyzn.

Popularność prezerwatywy cieszy – raz, że jest stosunkowo tania, dwa – zapewnia wysoką skuteczność. Poza tym – oprócz ochrony przed niepożądaną ciążą – prezerwatywy zabezpieczają także przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Zachęca też łatwość stosowania prezerwatyw i brak konieczności „zaangażowania” się, tak jak w metody wymagające dobrej organizacji i skrupulatności (tabletki).

Prezerwatywy damskie 

Prezerwatywy przeznaczone dla kobiet są wykonane z poliuretanu, cienkie, luźne i przezroczyste.

Swoim wyglądem taki kondom przypomina długi woreczek (niektórzy nazywają go nawet drugą pochwą). Jego aplikację ułatwiają dwa pierścienie (wewnętrzny i zewnętrzny), mimo to sam proces zakładania jest raczej dość niewygodny. Pamiętaj, że decydując się na damską prezerwatywę, nie należy stosować jednocześnie jej męskiego odpowiednika. W takiej sytuacji kondomy mogą się zsunąć lub pęknąć!

Ich niewątpliwą zaletą jest brak ingerencji w gospodarkę hormonalną organizmu i w układ krzepnięcia. Podobnie jak prezerwatywy męskie, chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Więcej o prezerwatywach dla kobiet dowiesz się z artykułu tutaj.

Czy stosowanie lubrykantów wpływa na skuteczność i wytrzymałość prezerwatywy?

Żele stworzone na bazie różnego rodzaju olejków mogą powodować mikrouszkodzenia lateksu, a w dalszej konsekwencji – pęknięcie kondoma. Przy wyborze produktu koniecznie więc zerknij na jego skład!

Z prezerwatywą czy bez, solo czy w duecie – sprawdź, co potrafi nasz żel intymny!

Diafragma

Nazywana jest także kapturkiem naszyjkowym – to okrągła kopułka wykonana z miękkiego, cienkiego silikonu. Umieszcza się ją w pochwie przed stosunkiem seksualnym. Zakrywa szyjkę macicy, co odcina drogę plemnikom i uniemożliwia zapłodnienie komórki jajowej.

Antykoncepcja hormonalna

Tabletki antykoncepcyjne

Pigułki antykoncepcyjne zawierają w swoim składzie syntetyczne odpowiedniki hormonów. Ich celem jest oczywiście blokowanie owulacji (zmiany endometrium oraz śluzu szyjkowego).

W przypadku tabletek antykoncepcyjnych wyróżniamy ich dwa rodzaje:

• Tabletki jednoskładnikowe – inaczej zwane minipigułkami. Jak sama nazwa wskazuje, posiadają niskie stężenie jednego hormonu (progestagenu, czyli syntetycznego progesteronu). Nie oznacza to jednak, że są mniej skuteczne od podanych niżej preparatów dwuskładnikowych. Podczas ich przyjmowania należy liczyć się z dużym rygorem czasowym i koniecznością przyjmowania leków o określonej porze. Co ważne, mogą być przyjmowane przez osoby karmiące piersią!
• Tabletki dwuskładnikowe – w swoim składzie posiadają dwa syntetyczne odpowiedniki hormonów (estrogenu i progestagenu).

Wiele osób zastanawia się, co zrobić, jeśli nieopatrznie ominą jedną dawkę preparatu. Należy wtedy w 12-godzinnym okienku przyjąć zaległą tabletkę, a kolejną połknąć już o standardowej porze.

Więcej o tym temacie przeczytasz w artykułach: Tabletki antykoncepcyjne a okres oraz tabletki antykoncepcyjne a libido.

Plastry antykoncepcyjne

W Polsce dostępne są od 2004 roku – pamiętam, gdy jako dziecko zastanawiałam się, dlaczego gwiazdy z okładek i telewizji miały rany w tym samym czasie i w tym samym miejscu na ramieniu ;)

Wbrew mojej dziecięcej fantazji plaster antykoncepcyjny to forma bezpiecznej, transdermalnej (przezskórnej) antykoncepcji. W Polsce dostępny jest obecnie jeden preparat – Evra. Stosowanie plastrów antykoncepcyjnych jest bezpieczne dla organizmu.

Plastry antykoncepcyjne zawierają te same elementy co dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne.

Krążki antykoncepcyjne

Znajdziesz go też pod zamiennymi nazwami: krążek dopochwowy, ring antykoncepcyjny, pierścień antykoncepcyjny.

Krążki dopochwowe zawierają dwa składniki aktywne (czyli dwa syntetyczne hormony), które uwalniane są w pochwie i wchłaniane przez jej nabłonek przez okres 3 tygodni (po tym czasie krążek powinno się wyjąć). Należy włożyć go pierwszego dnia cyklu (czyli pierwszego dnia miesiączki). Jest miękki i elastyczny, a wiele osób porównuje jego aplikację do umieszczania tamponu wewnątrz pochwy.

Zastrzyki antykoncepcyjne

Iniekcje antykoncepcyjne wykonuje się domięśniowo (w pośladek lub ramię) raz na 3 miesiące. Jest to niewątpliwie atrakcyjne dla tych osób, którym nie odpowiada rygor i dyscyplina niezbędne przy przyjmowaniu tabletek. Istnieje jednak pewien minus: w przypadku złej tolerancji zastrzyku nie można cofnąć działania antykoncepcyjnego przez wspomniane 3 miesiące.

Zastrzyk antykoncepcyjny w swoim składzie zawiera jeden hormon (progestagen), co czyni go odpowiednim także dla osób karmiących.

Antykoncepcję hormonalną w całej szerokości i okazałości tego tematu opisujemy w poświęconym właśnie jej artykule – wpadajcie, aby poznać wszystkie jej tajniki! 

Antykoncepcja długoterminowa 

Czyli tak zwane LARC – long-acting reversable contraception.

Wkładka domaciczna

Znana też jako: spirala antykoncepcyjna, wkładka hormonalna, wkładka wewnątrzmaciczna.

Ta metoda antykoncepcyjna polega na umieszczeniu (przez specjalistę_kę!) wewnątrz pochwy wkładki (ze względu na swoją formę zamiennie nazywanej spiralą). Kształtem przypomina literę T (dla ciekawskich: na rynku dostępna jest również okrągła, niehormonalna wersja!). Ma ona przyczepiony cienki drucik lub sznureczek, który po włożeniu wkładki znajduje się na wysokości szyjki macicy.

Istnieje kilka rodzajów spiral antykoncepcyjnych:

• Hormonalna – ma największą skuteczność wśród tej metody antykoncepcyjnej; posiada „zbiorniczek” ze śladową ilością progestagenu, który stopniowo uwalniany jest do organizmu. Można stosować ją w trakcie karmienia piersią, ale po 6 tygodniach połogu.
• Miedziana – miedź wykazuje silne działanie plemnikobójcze, dlatego ten rodzaj spirali ma właśnie taką powłokę. Nie zawiera hormonów!
• Obojętna – jak wskazuje nazwa, takie wkładki domaciczne wykonane są z obojętnych dla organizmu materiałów (na przykład polichlorku winylu). Uniemożliwiają komórce jajowej zagnieżdżenie się w macicy, jednak uznaje się je za najmniej skuteczne spośród wkładek.

Implant antykoncepcyjny

To niewielki, plastikowy pręcik wszczepiany bezpośrednio pod skórę, który stopniowo uwalnia zawarty w nim progestagen. Oprócz długiego czasu działania (w zależności od rodzaju nawet od 3 do 5 lat) niewątpliwą zaletę stanowi jego skuteczność, wygoda stosowania i brak licznych skutków ubocznych (co wiąże się z brakiem estrogenów, którym przypisuje się większość niepożądanych dolegliwości). Nie oznacza to jednak, że implanty antykoncepcyjne to metoda w 100% idealna – Twój organizm sam da Ci znak, co jest dla niego optymalne.

Po wyjęciu implantu antykoncepcyjnego płodność powraca już przy kolejnym cyklu menstruacyjnym.

Metody trwałe

Czyli tak zwana sterylizacja chirurgiczna.

Wazektomia

Trwała metoda antykoncepcji dostępna dla osób z penisami to wazektomia, czyli przecięcie i podwiązanie nasieniowodów (plemniki są jednak wciąż produkowane). Szczególny nacisk kładę na słowo dostępna – bo niestety, alternatywa dla osób z macicami jest obecnie w Polsce nielegalna. Przeczytaj nasz artykuł na temat legalności wazektomii i podwiązania jajowodów w Polsce.

Podwiązanie jajowodów

Celem jest ich zablokowanie, aby uwolniona komórka jajowa nie mogła przemieszczać się do macicy. Istnieją różne sposoby na zatrzymanie drożności jajowodów (między innymi wprowadzenie do jajowodu spirali, która po pewnym czasie obrasta tkanką mięśniową, związanie jajowodów przy zabiegu laparoskopowym lub ich wycięcie).

Ten rodzaj antykoncepcji w Polsce budzi wiele kontrowersji, głównie przez przepisy polskiego prawa sugerujące, że lekarz, który przeprowadzi zabieg podwiązania jajowodów, może zostać zatrzymany przez organy ścigania na podstawie artykułu 156 kodeksu karnego. Wyjątkiem są implikacje zdrowotne i wskazania kliniczne do jego wykonania.

Metody naturalne

Wiele osób decyduje się na nie między innymi ze względu na poglądy religijne, niechęć do przyjmowania farmaceutyków lub poczucie dyskomfortu podczas używania prezerwatyw. Jak widzicie – zawsze są jakieś opcje :) Te, o których wspominam poniżej, wymagają prawdziwej skrupulatności i przez to należą do tych najbardziej zawodnych. Przedstawiam je Wam w telegraficznym skrócie – więcej informacji znajdziecie w tekście naszej zaprzyjaźnionej ginekolożki Karoliny.

Kalendarzyk

Obserwujemy cykle, identyfikujemy dzień owulacji i raz-dwa zakreślamy, kiedy wypadną dni płodne, w trakcie których oczywiście powstrzymujemy się od zbliżeń. Gdyby tylko to było takie proste… ;) Osoby menstruujące doskonale wiedzą, jak chwiejną materią jest cykl menstruacyjny. Nawet trywialne przeziębienie może zaburzyć jego rytm i wydłużyć go lub skrócić. Z tego powodu używanie jedynie kalendarzyka do kontroli płodności może okazać się nieskuteczne.

Metoda termiczna

Polega na codziennej kontroli temperatury ciała – jak pisaliśmy (na przykład) tutaj, po owulacji może ona wzrosnąć o około pół stopnia Celsjusza. Pomiaru dokonujemy z ust lub z pochwy (zawsze z tego samego miejsca) od razu po przebudzeniu. Ważne, aby taką kontrolę poprzedzało przynajmniej 6 godzin snu. Organizm musi być też zdrowy – wszelkiego rodzaju przeziębienia czy przyjmowanie niektórych leków mogą wpływać na temperaturę, co w przypadku próby „wyłapania” owulacji może zafałszować wynik.

Metoda Billingsów…

…polegająca na obserwacji śluzu szyjkowego.

Czyli znowu próbujemy namierzyć owulację – w jej trakcie śluz jest wodnisty i rozciągliwy oraz występuje w większej ilości niż zwykle (chodzi o stworzenie jak najlepszych warunków dla podróżujących plemników). Później mamy do czynienia z białym i gęstym śluzem „niepłodnym”, nie do pokonania dla plemników. Czasem zdarza się, że w dni niepłodne śluzu szyjkowego nie ma w ogóle, co również może być wskazówką.

Jestem wielką orędowniczką obserwowania swojego ciała w ogóle, bo pozwala to nam wyłapać nie tylko różne naturalne procesy, ale i ewentualne anomalie w organizmie, pamiętaj o tym!

Metoda objawowo-termiczna

Czyli rozszerzenie poprzednich metod – pod obserwacją są więc zarówno temperatura ciała, śluz, jak i ogólne samopoczucie oraz szyjka macicy, która także zmienia się w trakcie cyklu, co da się wyczuć palpacyjnie podczas samobadania (w dni niepłodne jest twarda, w płodne z kolei miękka i znajduje się w osi kanału rodnego).

Przy wyborze naturalnych metod antykoncepcji największą skuteczność osiągnąć można, stosując je razem. Przy okazji jest to dobra metoda na wdrożenie nawyku obserwowania zmian zachodzących w naszym organizmie w czasie cyklu menstruacyjnego.

Chemiczne metody antykoncepcji…

… czyli te wykorzystujące w swoim składzie środki plemnikobójcze (spermicydy). Przyjrzyjmy się nim!

Zadaniem środków plemnikobójczych jest uszkadzanie błony komórkowej plemników, aby uniemożliwić im przemieszczanie się. Spermicydy są składnikiem wielu środków, na przykład wybranych prezerwatyw, żeli czy plemnikobójczych pianek. Jednym z najpopularniejszych (a zarazem najtańszych i szeroko dostępnych – bo na aptecznej półce) są:

Globulki antykoncepcyjne

Globulkę należy umieścić w pochwie na kilkanaście minut przed planowanym stosunkiem, aby mogła się w pełni rozpuścić (co zajmuje porównywalną ilość czasu). Środek plemnikobójczy zachowuje swoje właściwości około godziny, dlatego jeśli przez ten okres nie doszło do pełnego wytrysku, powinno się zaaplikować kolejną globulkę.

Aby uzyskać większą ochronę, warto łączyć globulki i mechaniczne metody antykoncepcji (na przykład prezerwatywy).

Gąbka dopochwowa

Gąbka antykoncepcyjna wykonana jest z miękkiej pianki poliuretanowej. W zasadzie łączy ze sobą dwie metody antykoncepcji – mechaniczną (nie chroni jednak przed zakażeniem chorobami wenerycznymi) i chemiczną, ponieważ została nasączona środkiem plemnikobójczym. Umieszcza się ją głęboko, tak aby zakryła szyjkę macicy. Mięśnie pochwy trzymają gąbkę w jednym miejscu, nie należy więc bać się jej przesunięcia, mało tego – po poprawnym włożeniu jest niewyczuwalna dla partnerów_ek podczas zbliżenia. Gąbka posiada tasiemkę, która działa na tej samej zasadzie co sznureczek w tamponie i umożliwia jej wyjęcie po stosunku.

Antykoncepcja awaryjna

Inaczej doraźna, zapobiega ciąży po stosunku płciowym bez zabezpieczenia.

Tabletka „dzień po”

Największą skuteczność ma po przyjęciu jej w ciągu 24 godzin po niezabezpieczonym stosunku, niezależnie od dnia cyklu – to nie ma w tym wypadku żadnego znaczenia. Tabletka ma za zadanie uniemożliwić uwolnienie komórki jajowej do jajowodów i jej zagnieżdżenie w endometrium – pamiętajmy, że plemniki mogą przeżyć w drogach rodnych nawet kilka dni!

Na rynku dostępne są poniższe awaryjne tabletki antykoncepcyjne:

• Escapelle – stosuje się ją na maksymalnie 72 godziny po stosunku seksualnym bez zabezpieczenia. W składzie zawiera lewonorgestel, który zapobiega namnażaniu się komórek błony śluzowej macicy i uniemożliwia zagnieżdżenie zarodka.
• EllaOne – jej głównym składnikiem jest octan uliprystalu, który opóźnia owulację i tym samym utrudnia zapłodnienie. Tabletkę powinno przyjąć się w ciągu 120 godzin (5 dni) od stosunku.

Antykoncepcja awaryjna jest bezpieczna – zawarte w niej hormony nie utrzymują się w organizmie tak długo, jak standardowe pigułki. W Polsce awaryjna antykoncepcja hormonalna wymaga recepty, jednak podobnie jak aborcja stanowi przedmiot ogólnokrajowego dyskursu.

Więcej o skuteczności i dostępności tabletki „dzień po” przeczytasz tutaj.

Którą metodę antykoncepcji wybrać?

Antykoncepcja to nie tylko sposób na planowanie rodziny i zapobieganie niechcianym ciążom. W przypadku wybranych metod to też ochrona przed chorobami wenerycznymi. Niekiedy stosuje się ją również jako formę leczenia zaburzeń miesiączkowania. Niezwykle ważne jest więc odpowiedzialne podejście do tematu – pełne otwartości, rozmowy i merytorycznych informacji, które uzyskać można od specjalisty.

Ginekolog zawsze chętnie odpowie na wszelkie Twoje pytania i przedstawi wady i zalety każdej z metod zapobiegania ciąży. Pamiętaj, że przy wyborze istotny jest Twój ogólny stan zdrowia i wyniki badań kontrolnych, a także Twoje preferencje i potrzeby. Porozmawiaj z partnerem_rką, zrób research i przedstaw wszelkie wątpliwości specjaliście, który przedstawi Ci zarówno korzyści, jak i ewentualne objawy niepożądane.

Jeśli obawiasz się nieplanowanej ciąży, stosowanie antykoncepcji powinno dać Ci większą swobodę i psychiczny luz, a co za tym idzie – pozytywnie wpłynąć na jakość życia seksualnego. To też jest ważne!

Mity o antykoncepcji

Po przeprawie przez liczne dostępne metody kontroli płodności przyszedł czas na rozliczenie się z najpopularniejszymi mitami na ich temat.

Jeżeli decydujesz się na stosowanie antykoncepcji, musisz robić to świadomie, rozumiejąc istotę działania danej metody. Wujek Google, z całym szacunkiem, niestety – nie zna się na wszystkim ;)

Stosunek przerywany NIE JEST metodą antykoncepcji!

Najwięcej tych niechcianych ciąż wynika z błędnego przekonania o słuszności tej metody.

Stosunek przerywany polega na tym, że partner ma wyjąć penisa z pochwy tuż przed wytryskiem nasienia do pochwy. W trakcie zbliżenia jednak wydzielany jest preejakulat (naturalny lubrykant), który zawiera plemniki.

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych powoduje tycie?

Z takim stwierdzeniem możesz spotkać się dość często – wiele osób sceptycznie patrzy na hormonalne metody zapobiegania ciąży w obawie właśnie o zmianę wyglądu ciała. Czy jednak jest się czego bać?

Zdarza się, że po rozpoczęciu przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych waga może wzrosnąć o kilka kilogramów – wiąże się to jednak z zatrzymywaniem wody w organizmie, a nie odkładaniem się tłuszczu. Jeżeli taki efekt utrzymuje się dłużej – potrzebujesz po prostu zmiany hormonów (czyli innego, zamiennego preparatu).

Metody hormonalne nie powinny być stosowane przewlekle

Niektóre osoby przekonane są o słuszności przerywania na jakiś czas na przykład przyjmowania tabletek, aby sprawdzić swoje cykle i stan zdrowia organizmu. Okazuje się to jednak niekonieczne i bezpodstawne, mało tego – jeszcze bardziej rozregulowuje organizm. Nawet jeśli dana forma antykoncepcji hormonalnej zmieni Twoje cykle, nie musisz obawiać się problemów z zajściem w ciążę po jej odstawieniu. Nie zapominaj jednak o kontrolnych badaniach co roku!

Pamiętaj, że jesteśmy tu dla Ciebie! Oprócz artykułów na YOU KNOW mamy też swoją grupę na Facebooku #mensTRUEacja by Your KAYA. Jeżeli czujesz, że potrzebujesz wsparcia lub masz dodatkowe pytania (nie tylko odnośnie do metod antykoncepcji!), śmiało podziel się na niej swoimi wątpliwościami. Trzymamy się razem! <3